Wojsław (Mielec)

---

Lokalne nazwy patronimiczne

Historia lokalnych nazw patronimicznych związanych z miejscowością Wojsław jest naprawdę fascynującym zagadnieniem, które odzwierciedla zmieniające się oblicze języka i kultury w czasie.

W różnych dokumentach historycznych znajdujemy różne formy tej nazwy, które zostały odnotowane w różnych latach, co pokazuje ewolucję vernacular w tej okolicy. Oto kilka przykładów:

• 1269 „Voÿslaw”,
• 1351 „Woyslaw”,
• 1366 „Woisłav”,
• 1442 „Woyslaw”,
• 1459 „(granitie) Woysławska”,
• 1463 „Woyslaw”,
• 1485 „Voyslaw”,
• 1500 „Woyszlaw”,
• 1506 „Voÿszlaw”,
• 1510n. „Woisław”,
• 1529 „Woyslaw”,
• 1530 „Vojslaw”,
• 1531 „Voyslaw”,
• 1532 „Woÿslaw”,
• 1564-5 „Worsrow”,
• 1578 „Wojsław”,
• „Woyszlaw”,
• 1588n. „Woislaw”,
• 1673-4 „Woyslaw”,
• 1751 „Woysław”,
• 1784 „Woisław”.

Każda z tych nazw odzwierciedla nie tylko rozwój języka, ale i historyczne konteksty, w których były używane, co sprawia, że temat ten jest niezwykle interesujący dla badaczy lokalnej historii i języka.

Opis granic, topografia

Granice oraz ukształtowanie terenu Wojsławia mają bogatą historię, która sięga aż do roku 1459, kiedy to wspomniano o granicy dotyczącej Mielca i Cmolasu, określanej jako Wojsławska.

W roku 1510 zarejestrowano usypanie narożnicy, która znajduje się pomiędzy Rzochowem, Mielcem oraz Wojsławem, w okolice boru znanego jako Rzyszka. Mieści się tu droga prowadząca z Mielca do Cmolasu.

Również w 1510 roku Jan z Sienna, podkomorzy sandomierski, podjął działania mające na celu odnowienie kopców granicznych, które oddzielają Rzochów od Wojsławia. Warto dodać, że obie miejscowości rozdziela rzeka Wisłoka, a granica biegnie od kopca zlokalizowanego przy miedzy kmiecia Klapowicza, prowadząc miedzą do jeziora Leśnik, przechodząc następnie wzdłuż drogi do rzeki Trześń. Stamtąd granica wyznacza trasę przez las oraz bór Rzyszka aż do narożnicy pomiędzy Mielcem, Rzochowem i Wojsławem.

Kolejne znaczące wydarzenie miało miejsce w 1519 roku, kiedy komisarze królewscy przeprowadzili rozgraniczenia dotyczące starostwa sandomierskiego, określając dobra Raniszów, Wola Raniszowska, Padwa oraz Tuszów, w odniesieniu do posiadłości Stanisława Mieleckiego, w tym Cmolas, Trzesówkę, Chorzelów, Chrząstów oraz Cyranowską Wolę.

W latach 1528-30 dokonano rozgraniczenia, opierając się na starych znakach oraz świadectwie starców, między dobrami królewskimi Tuszów i Jasiów a posiadłościami Stanisława Mieleckiego, również w Wojsławie.

Następnym istotnym punkt przynosi rok 1782, w którym według mapy autorstwa Miega stwierdzono, iż Wojsław leży po obu stronach drogi łączącej Mielec z Rzochowem, będąc w tym miejscu ulicówką, a od wschodu ogranicza go puszcza.

Historia administracyjna

„Dawniej wieś oraz gmina jednostkowa w obrębie powiatu mieleckiego, a za czasów II Rzeczypospolitej w województwie krakowskim. 1 kwietnia 1925 roku z gminy Wojsław oddzielono przysiółek Rżyska oraz folwarki Wojsław Dwór i Rżyska Dwór, włączając je do gminy Rzochów.

1 kwietnia 1930 roku dokonano ponownego włączenia Rżysk do gminy Wojsław, z wyjątkiem niektórych parceli. W 1934 roku Wojsław stał się częścią nowo powołanej zbiorowej gminy Mielec, gdzie utworzono gromadę. W czasie II wojny światowej gmina Mielec znajdowała się w Landkreis Dębica, w dystrykcie krakowskim (Generalne Gubernatorstwo), częściowo włączona do Heeresgutsbezirk Truppenübungsplatz Süd Dęba. W owym czasie liczba mieszkańców wynosiła 1538.

Po zakończeniu wojny, Wojsław powrócił do gminy Mielec, która wówczas znajdowała się w nowo utworzonym województwie rzeszowskim. Jesienią 1954 roku zlikwidowano gminy, tworząc w ich miejsce gromady. Wojsław stał się częścią nowej gromady Wojsław, gdzie pozostawał aż do końca 1972 roku, kiedy to miała miejsce kolejna reforma gminna. 1 stycznia 1973 roku Wojsław po raz kolejny włączono do gminy Mielec, a w tym samym okresie część Wojsławia została włączona do miasta Mielec.

1 czerwca 1975 roku Wojsław znalazł się w małym województwie rzeszowskim. Na koniec, 1 stycznia 1985 roku pozostała część Wojsławia (1029 ha) została również włączona do Mielca.

Kalendarium własności, powinności, obciążenia ekonomiczne

Historia własności Wojsławia sięga klasztoru świętokrzyskiego, którego posiadania trwały do 1463 roku, następnie majątek przeszedł w ręce szlacheckie.

• 1269 – część wsi Wojsław została wymieniona przez rycerza Żegotę w zamian za wieś Grzegorzewice, koło nowo lokowanej Nowej Słupi,
• 1351 – Kazimierz Wielki przenosi imiennie wyliczone posiadłości klasztoru świętokrzyskiego, w tym Wojsław, na prawo średzkie,
• 1442 – Władysław Warneńczyk również przenosi na prawo średzkie wyliczone majątki klasztoru, w tym Wojsław,
• 1463, 1464 – opactwo zamienia Wojsław na Pawłów, dodając 190 grzywien, z prawem patronatu nad istniejącym w nim kościołem Jana Skrzętki oraz jego żony Anny – więcej informacji w Pawłowie,
• 1470–80 – Długosz opisuje wieś jako położoną w lesie koło Mielca, niegdyś przynależną klasztorowi, a teraz zamienioną przez opata Michała na Pawłów, płacąc 200 grzywien Janowi Skrzętce Pawłowskiemu,
• 1480 – bracia Jan i Bernard z Kaliszan nabywają Wojsław od Jana Skrzętki,
• 1506 – pobór wykazuje 5,5 łana oraz karczmę dziedziczną,
• 1523 – Agnieszka Beata z Tęczyna, żona Jana Ciężkiego, kwituje Stanisława Mieleckiego z 200 zł zapisanych na jej wsi,
• 1523 – król pozwala Stanisławowi Mieleckiemu zapisać na połowę wsi Wojsław czynsz roczny w wysokości 5 florenów, w zamian za 100 florenów,
• 1530 – pobór z 7 łanów oraz 2 komorników – Zywkowicza i Bieńka – z karczmą,
• 1531 – kolejny pobór z 7 łanów,
• 1532 – znów pobór z 5 łanów, z czego na 2 łanach utworzono folwark,
• 1542 – w wyniku podziału dóbr między braćmi Mieleckimi, Sebastian otrzymuje Wojsław,
• 1564–5 – wieś staje się własnością szlachecką, pobór wskazuje 5 łanów,
• 1572 – Sebastian Mielecki nabywa Pleszów od Konstantego Ostrogskiego, oddając jednocześnie Wojsław,
• 1578 – Hieronim Mielecki przekazuje pobór od 24 kmieci na 9 łanach, a także od 2 zagrodników z rolą oraz komorników,
• 1588 – starosta brzeski notuje podobny pobór jak w poprzednim roku,
• 1629 – wojewoda ruski zwraca uwagę na 16 kmieci na 4 łanach, dwóch zagrodników oraz dwóch komorników z bydłem i rzemieślników,
• 1662 – pogłówne od Morsztyna, 5 czeladzi folwarcznej oraz 115 mieszkańców wsi,
• 1673 – przejęcie przez wojewodę krakowskiego,
• 1674 – pogłówne od Grotkowskiego z żoną, 6 czeladzi folwarcznej oraz 50 mieszkańców wsi.

Powinności dziesięcinne

Historia dziesięcin z Wojsławia ma swoje korzenie w dawnych relacjach majątkowych i kościelnych. Właściciele dziesięcin zmieniali się na przestrzeni wieków, zaczynając od klasztoru świętokrzyskiego, przez plebana/prepozyta Koniemłotów, aż po plebana Mielca.

Warto zwrócić uwagę na istotne daty powiązane z tym tematem:

• 1366 – opat świętokrzyski zrzeka się na rzecz plebana Koniemłotów wszelkich pretensji do dziesięcin z ról klasztornych, w tym z terenów Wojsławia,
• 1526 – podczas fundacji prepozytury w Mielcu, prepozyt zyskuje m.in. grunt na obrzeżach Wojsławia oraz dziesięcinę snopową z ról kmiecia,
• 1529 – z całej wsi dziesięcina snopowa wyceniana na wartość 11 grzywien trafia do prepozyta Koniemłotów, a pleban Mielca pobiera dziesięcinę snopową o wartości 6 groszy i konopną o wartości 3 groszy od 1 kmiecia,
• 1664 – dziesięcina snopowa, pobierana od poddanych z Wojsławia, przypada prepozytowi Koniemłotów,
• 1681, 1699 – dziesięcina pieniężna należąca do kmieci również przechodzi w ręce prepozyta,
• 1748 – spór dotyczący dziesięcin między Kazimierzem Jarmundowiczem, doktorem dekretów, a Józefem Marońskim, administratorem dóbr Wojsław i Książnice,
• 1751 – nuncjatura wydaje wyrok w sprawie dziesięcin z ról dóbr Wojsław oraz sąsiednich wsi,
• 1783 – dziesięcina pieniężna w wysokości 80 zł trafia do prepozyta Koniemłotów.

Te wydarzenia podkreślają złożoność relacji historycznych oraz znaczenie, jakie dziesięcina miała w kontekście gospodarczym oraz kościelnym regionu.

Studenci Uniwersytetu Krakowskiego

W historii Uniwersytetu Krakowskiego, liczne zapisy dotyczące studentów odzwierciedlają znaczenie tej instytucji w kształtowaniu intelektualnym regionu.

• W latach 1483-1485 na uniwersytecie studiował Stanisław, syn Jakuba,
• W okresie 1500-1502, studentem był Jan, również syn Jakuba,
• W roku 1510 funkcję woźnego pełnił Stanisław, znany jako „Woisławek”.
• W 1616 roku Andrzej, syn Krzysztofa Wojsławskiego, także kontynuował naukę na tej uczelni.

Literatura

W kontekście literatury dotyczącej Wojsławia w Mielcu, istnieją różnorodne źródła, które dostarczają cennych informacji na ten temat. Oto kilka najważniejszych pozycji:

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T.XIII, s. 760,
• F. Kiryk, red. Mielec. Dzieje miasta i regionu, Mielec 1984 według indeksu,
• K. Mosingiewicz, Mieleccy h. Gryf, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 3, W. 1986, s. 270,
• Marek Derwich – Benedyktyński klasztor świętego Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu, W.-Wr. 1992, Warszawa.

---

Oceń: Wojsław (Mielec)

---