Polskie Zakłady Lotnicze

---

Historia

Historia Polskich Zakładów Lotniczych jest pełna wyzwań i znaczących wydarzeń. W 1936 roku zaczęto planować budowę nowoczesnej wytwórni lotniczej w Mielcu, która miała być częścią Państwowych Zakładów Lotniczych, jako Wytwórnia Płatowców nr 2. Budowa rozpoczęła się 1 września 1938 roku, a miesiące później, w lipcu 1939 roku, z taśmy produkcyjnej zjechał pierwszy zmontowany samolot PZL.37 Łoś, stworzony z części dostarczonych z warszawskich zakładów na Okęciu. Zakład wówczas zatrudniał 700 pracowników, a do wybuchu II wojny światowej, wspólnie z warszawską wytwórnią, zmontowano około 120 samolotów, które odegrały rolę w początkowej fazie konfliktu zbrojnego.

Po zajęciu Mielca przez wojska niemieckie 13 września 1939 roku, zakłady zostały włączone do przedsiębiorstwa Heinkel, gdzie produkowano podzespoły do bombowców, takich jak He 111 oraz He 177 Greif i myśliwców nocnych He 219. W latach 1944 zakład obsługiwał 5500 pracowników. Niemcy opuścili teren w lipcu 1944 roku, zabierając jednak ze sobą maszyny i wyposażenie, lecz fabryka nie została zniszczona. Została przejęta pod administrację radziecką 6 sierpnia 1944 roku, kontynuując remonty samolotów.

22 lipca 1945 roku fabryka została przekazana Polsce i otrzymała nazwę Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL) – Zakład Nr 1 w Mielcu. Już 15 listopada tego samego roku oblatano prototyp szkolno-łącznikowego PZL S-1. W tym okresie zakłady zaczęły również zajmować się produkcją pozalotniczą, w tym aluminiowych sprzętów AGD oraz podwozi dla samochodów strażackich. W 1948 roku wyprodukowano pierwsze seryjne samoloty po wojnie – 10 sztuk Szpak-4T. W 1949 roku liczba pracowników wzrosła do 1160.

W 1949 roku zakłady przekształciły się w Wytwórnię Sprzętu Komunikacyjnego, Zakład nr 1 w Mielcu, co w skrócie oznaczano jako WSK-1 Mielec. W związku z planowaną masową produkcją samolotów radzieckich, zdecydowano o znacznej rozbudowie zakładów. Wytwarzano odrzutowe myśliwce MiG-15 i MiG-17 (Lim-1, Lim-2, Lim-5, Lim-6). Po 1960 roku zakład stał się znany z produkcji wielozadaniowego samolotu An-2, który był w większości eksportowany do ZSRR.

Zakład w różnych okresach nosił różne nazwy, na przykład w latach 1970–1975 funkcjonował jako WSK Delta-Mielec, a później pod nazwą Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego „PZL-Mielec”. W 1978 roku pracownicy firmy zostali odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy I klasy. W lipcu 1980 roku w WSK „PZL-Mielec” rozpoczęły się strajki, które zapoczątkowały masowe protesty przeciwko ówczesnej władzy komunistycznej.

31 sierpnia 1989 roku, w obliczu pogarszającej się sytuacji ekonomicznej, ogłoszono strajk. W 1991 roku powołano komisję naprawczą WSK PZL Mielec na czele z Andrzejem Zawiślakiem. Po licznych rozmowach między Komitetem Strajkowym, a Henryką Bochniarz, podjęto decyzje mające na celu restrukturyzację zakładów, które w latach transformacji gospodarczej mierzyły się z dużym bezrobociem.

Do kluczowych wydarzeń należy również strajk generalny 14 stycznia 1992 roku, który, podobnie jak wcześniejsze protesty, skłonił rząd do działania i rozmów z przedstawicielami zakładów i premierem RP Janem Olszewskim. Wzrost lokalnego poparcia dla idei stref ekonomicznych umożliwił przyjęcie ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych w 1994 roku, co dało impuls do powstania Specjalnej Strefy Ekonomicznej EURO-PARK MIELEC w 1995 roku.

W 1998 roku zakład przekształcono w spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o., w skrócie PZL Mielec. Od 2002 roku firma zmagała się ze stratami finansowymi, co doprowadziło do trudności na rynku i groziło jej upadkiem w 2007 roku. PZL Mielec rozpoczęło produkcję dwóch samolotów M-28, a w 2006 roku zaczęto proces sprzedaży udziałów firmy amerykańskiemu inwestorowi. Agencja Rozwoju Przemysłu sprzedała 100% udziałów PZL Mielec firmie United Technologies Holdings S.A. w 2007 roku. W 2015 roku spółka Sikorsky Aircraft Corporation, do której należy PZL Mielec, została kupiona przez Lockheed Martin.

Wyroby

Samoloty

W przeszłości polski przemysł lotniczy był dumny z szerokiego asortymentu produkowanych samolotów. Do najważniejszych modeli należały:

• PZL.37 Łoś,
• CSS-13 (180),
• Lim-1,
• Lim-2,
• Lim-5,
• Lim-6,
• An-2 (11.954, w tym: 7880 rolniczych An-2R, 1640 transportowo-pasażerskich An-2TP, 1344 transportowych An-2T, 816 pasażerskich An-2P, 154 morskich pływakowych An-2M, 52 transportowo-desantowych An-2TD, 44 salonek An-2P Lux),
• TS-8 Bies (229),
• TS-11 Iskra (419),
• PZL M-2,
• PZL M-15 (Belphegor),
• TS-16 Grot (projekt),
• PZL M-96 Iryda.

W dzisiejszych czasach ważne modele to:

• PZL M18 Dromader (759 do 2014),
• PZL M26 Iskierka,
• PZL M28 Skytruck,
• PZL M28B Bryza.

Śmigłowce

Obecnie w zakładach Mielec produkowane są kadłuby oraz belki ogonowe dla śmigłowców S-70i Black Hawk, a także podwieszenia. Pierwszy zmontowany śmigłowiec S-70i ukazał się światu 15 marca 2010 roku. Docelowo plany zakładają produkcję 20 maszyn rocznie, przy kosztach jednostkowych w zakresie od 17 mln zł do 30 mln zł, w zależności od wersji.

Dodatkowo, fabryka produkuje kabiny dla śmigłowców UH-60M.

Rakiety

Dawny asortyment rakietowy obejmował również niewielką liczbę modeli. Wśród wyróżniających się historii projektów znajdują się:

• Meteor 1,
• Meteor 2K,
• Meteor 3.

Pozostałe

Historycznie, zakłady lotnicze zajmowały się również wyrobami spoza branży lotniczej. Przykładowo, produkowano:

• Mikrus MR-300 – polski samochód osobowy, powstały przy współpracy WSK Mielec (nadwozie) i WSK Rzeszów (silnik), z łączną produkcją 1728 egzemplarzy w latach 1957–1960,
• AGD, w tym lodówki (1954-1966),
• nadwozia autobusów, samochodów pożarniczych oraz sanitarek (pod koniec lat 40.),
• nadwozia samochodów-chłodni (1962-1974),
• nadwozia samochodów transmisyjnych telewizji (1965),
• wózki golfowe i elektryczne pojazdy Melex (od 1970),
• wagoniki kolejki górskiej w Zakopanem (1959),
• samochodowe silniki wysokoprężne SW 680 – polska wersja silników 0.680 produkowana na licencji British Leyland od 1966,
• aparaturę wtryskową na licencji austriackiej firmy Friedmann & Maier.

---

Oceń: Polskie Zakłady Lotnicze

---