Bazylika św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Mielcu

---

Historia

Historia parafii w Mielcu sięga 2. połowy XIV wieku, kiedy to została ona założona dzięki staraniom ówczesnych właścicieli miasta, rodu Mieleckich. Pierwsza wzmianka o drewnianym kościele w tym miejscu pochodzi z 1470 roku. Na przełomie XVI wieku, do istniejącej struktury dobudowano murowaną kaplicę poświęconą św. Annie.

Obecna budowla parafialna zyskała swoją funkcję dzięki fundacji Jerzego Zbigniewa Ossolińskiego, kasztelana połanieckiego. Proces budowy rozciągał się na lata 1678–1721, a konsekracji dokonano w 1762 roku, przy czym honoru tego dokonał biskup sufragan przemyski Hieronim Wielogłowski.

W latach 1792–1795 świątynia przeszła istotną przebudowę, której efektem było dobudowanie wieży oraz murowanego ogrodzenia. Kolejne zmiany miały miejsce w latach 1877–1878 oraz w 1924 roku, kiedy to wieża została podwyższona, a od strony południowej dobudowano kruchtę.

Dnia 1 sierpnia 2006 roku, na mocy bulli papieża Benedykta XVI, ogłoszonej oficjalnie 21 września, kościół św. Mateusza uzyskał tytuł bazyliki mniejszej. Z kolei w dniu Bożego Narodzenia, 25 grudnia 2017 roku (oficjalnie 29 grudnia 2017), biskup Andrzej Jeż erygował kapitułę kolegiacką pod wezwaniem św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Mielcu, co wiązało się z nadaniem świątyni tytułu bazyliki kolegiackiej.

Architektura i wnętrze

Bazylika św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty wyróżnia się jako jednonawowy kościół, zbudowany na planie krzyża, który jest orientowanym obiektem sakralnym. Przy nawie znajdują się boczne kaplice, a strukturę kościoła dopełnia transept. Od strony zachodniej przylega do nawy imponująca, dwukondygnacyjna wieża z charakterystycznym, łamanym hełmem, która jest zintegrowana z fasadą poprzez spływy oraz kruchtę umiejscowioną w przyziemiu.

Wejście do świątyni zdobi barokowy portal wykonany z czarnego marmuru, który prezentuje herb Ossolińskich Topór. Wnętrze kościoła zamyka dwuprzęsłowe, prostokątne prezbiterium, które kończy się prostą ścianą. Zakrystia usytuowana jest od strony północnej, a nawa pokryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami. Prezbiterium oraz zakrystia posiadają natomiast sklepienia kolebkowo-krzyżowe.

Wyposażenie wnętrza bazyliki w większości odzwierciedla styl rokokowy z drugiej połowy XVIII wieku. W centralnym punkcie znajduje się główny ołtarz, w którym umieszczono obraz Ukrzyżowania z XVII wieku, przypisywany artyście Tomaszowi Dolabelli. Dodatkowo, w bazylice można podziwiać dwa rokokowe ołtarze boczne w nawie przy tęczy oraz dwa barokowe ołtarze usytuowane w kaplicach. Wnętrze uzupełniają rokokowa ambona, dwa konfesjonały, ławy a także późnobarokowa chrzcielnica.

Chór muzyczny z końca XVIII wieku podtrzymywany jest na trzech estetycznych arkadowych filarach. Organy, które zostały zbudowane w drugiej połowie XVIII wieku, charakteryzują się rokokowym prospektem. Przeszły one m.in. przebudowę w drugiej połowie XX wieku, a w 1991 roku zostały rozbudowane przez Andrzeja Balickiego z Warszawy. Ostatni remont przeprowadzono w 2007 roku pod nadzorem Kazimierza Plewy.

Na wieży bazyliki wiszą trzy dzwony. Mały oraz duży dzwon zostały wykonane w Odlewni dzwonów Jana Felczyńskiego w Przemyślu, natomiast średni, ocalały dzwon został odlany w Odlewni dzwonów Karola Schwabe w Białej Krakowskiej. Ich waga wynosi odpowiednio około 350 kg, 561 kg i 1450 kg, a dzwony są zestrojone w akordzie e-moll.

Upamiętnienie

W 1990 roku przy bazylice św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Mielcu powstała ściana katyńska, która ma na celu uhonorowanie ofiar tragicznej zbrodni katyńskiej, w szczególności w kontekście regionu mieleckiego.

Na tej ścianie upamiętniono wielu bohaterów, w tym m.in. mjr Kazimierza Dobrostańskiego, który złożył ofiarę podczas tych smutnych wydarzeń.

---

Oceń: Bazylika św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Mielcu

---