Henryk Karkosza

Polityka i administracja

Henryk Władysław Karkosza, urodzony 25 maja 1953 roku w Mielcu, był osobą o niezwykłej biografii, która związana była z historią Polski w okresie PRL. Zmarł 24 stycznia 2023 roku.

Był działaczem opozycyjnym, walczącym z autorytarnym reżimem, co czyni go znaczącą postacią w dziejach opozycji demokratycznej w Polsce. Jako wydawca publikacji drugiego obiegu, przyczynił się do dystrybucji niezależnych informacji w czasach, gdy media były poddawane cenzurze państwowej.

Jednak jego działalność była także obciążona kontrowersjami, ponieważ był tajnym współpracownikiem Służby Bezpieczeństwa, co w świetle historii budzi różne opinie i dyskusje na temat jego roli w walce o wolność. Karkosza pozostaje postacią, która zasługuje na głębsze zbadanie i zrozumienie w kontekście polskiej historii politycznej.

Życiorys

Henryk Karkosza swoją karierę zawodową rozpoczął jako młodszy inspektor sekcji kryminalnej w Wydziale Dochodzeniowo-Śledczym Komendy Wojewódzkiej MO w Tarnowie, gdzie pracował od 1976 do lutego 1978 roku. Po zakończeniu tej pracy, w 1978 roku, ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, co znacznie przyczyniło się do jego dalszej kariery zawodowej.

Od 1978 roku Karkosza był związany z PKO BP, co stanowiło dla niego nowe wyzwanie zawodowe. W tym samym okresie rozpoczął działalność w poligrafii, angażując się w prace Studenckiego Komitetu Solidarności w Krakowie. Jesienią 1978 roku objął kierownictwo nowo powstałej Krakowskiej Oficyny Studentów. Z czasem, od 1979 roku, wydawnictwo działało jako samodzielny podmiot, przekształcając się od początku 1980 roku w Wydawnictwo KOS.

Karkosza nie tylko zarządzał wydawnictwem, ale również był członkiem jego rady programowej, w której skupiało się na literaturze pięknej i w nieco mniejszym zakresie na publicystyce. Równocześnie, od lutego 1979 roku, stał się jednym z kluczowych tajnych współpracowników Służby Bezpieczeństwa w Krakowie, którego zadaniem była inwigilacja opozycji, w tym ruchów takich jak SKS, ROPCiO, KPN czy RMP. Używał pseudonimu „Monika”, a działalność ta, rozciągająca się także na lata 80., miała na celu destabilizację środowiska opozycyjnego, w tym dyskredytację niektórych jego członków.

W 1980 roku, po powstaniu NSZZ „Solidarność”, Karkosza miał znaczący wpływ na lokalne struktury związku, oferując swoje mieszkanie jako punkt konsultacyjny oraz organizując produkcję dokumentów i materiałów związkowych. Jako przewodniczący komisji zakładowej „Solidarności” w swojej pracy, stał się ogniwem w tworzeniu i rozwijaniu bazy wydawniczo-poligraficznej dla związku, drukując ulotki, plakaty oraz inne związane z działalnością Solidarności. Jego Wydawnictwo KOS kontynuowało również wydawanie literatury pięknej.

W wyniku wydarzeń z 13 grudnia 1981 roku został internowany, a jego wolność ograniczono w obozie w Jaworzu oraz zakładzie karnym w Wiśniczu. Po uwolnieniu w maju 1982 roku, zamiast powrócić do życia publicznego, zaangażował się w działalność podziemną, zakładając Oficynę Literacką, która stała się największym krakowskim wydawnictwem podziemnym, ukierunkowanym na literaturę piękną i dysponującym profesjonalnym procesem druku.

Karkosza, jako przedstawiciel OL, od 1985 roku uczestniczył w Funduszu Wydawnictw Niezależnych, gdzie opiniował wnioski i wspierał krakowskie wydawnictwa. Dzięki współpracy z Służbą Bezpieczeństwa mógł wpływać na losy istniejących konkurencyjnych wydawnictw oraz przyczynić się do eliminacji niektórych punktów poligraficznych. Jego wydawnictwo otrzymało w 1986 roku Nagrodę Komitetu Kultury Niezależnej, a Karkosza był zarejestrowany jako tajny współpracownik aż do końca stycznia 1990 roku.

W 1989 roku aktywnie wziął udział w kampanii wyborczej Komitetu Obywatelskiego „Solidarności”, drukując ulotki i biuletyny dla komitetu. W 1990 roku zaczął prowadzić legalnie funkcjonującą Oficynę Literacką. W 2004 roku ujawniono jego współpracę z SB, co doprowadziło do publicznej dyskusji na ten temat, która początkowo spotkała się z niedowierzaniem.

Chociaż Karkosza zaprzeczył współpracy i wystąpił o autolustrację, postępowanie to zostało umorzone z powodu braku możliwości poddania się lustracji dla osób, które nie zajmowały funkcji publicznych.

Przypisy

  1. ''Henryk Karkosza'' [online], nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 30.01.2023 r.]
  2. ''Henryk Karkosza. Nekrolog'' [online], gabriel24.pl [dostęp 10.02.2023 r.]
  3. a b Cecylia Kuta Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, wyd IPN, Kraków 2019, s. 315.
  4. Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–1989. Tom 2, wyd. Ośrodek Karta, Warszawa 2002, s. 158–160.
  5. Ewa Zając, Henryk Głębocki „Ketman” i „Monika” – żywoty równoległe, s. 77.
  6. Jarosław Szarek Czarne juwenalia. Rzecz o Studenckim Komitecie Solidarności, wyd. Znak, Kraków 2007, s. 129.
  7. Cecylia Kuta Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, wyd IPN, Kraków 2019, s. 326.
  8. 1. o Karkoszy – koniec pierwszej rozprawy.
  9. 1. Lustracja Karkoszy umorzona.
  10. a b c d e f g h i j Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989. Tom 4, wyd. Stowarzyszenie Pokolenie i IPN, Warszawa 2020, s. 158–159.
  11. Cecylia Kuta Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, wyd IPN, Kraków 2019, s. 471–475.
  12. Ewa Zając, Henryk Głębocki „Ketman” i „Monika” – żywoty równoległe, s. 76.
  13. Jarosław Szarek Czarne juwenalia. Rzecz o Studenckim Komitecie Solidarności, wyd. Znak, Kraków 2007, s. 130.
  14. Cecylia Kuta Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, wyd IPN, Kraków 2019, s. 317.
  15. Ewa Zając, Henryk Głębocki „Ketman” i „Monika” – żywoty równoległe, s. 97.
  16. Cecylia Kuta Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, wyd IPN, Kraków 2019, s. 365.
  17. Cecylia Kuta Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, wyd IPN, Kraków 2019, s. 544, 595, 596, 598.

Oceń: Henryk Karkosza

★★★★★
Średnia ocena:4.5 Liczba ocen:6